วันลอยกระทง เป็นเทศกาลสำคัญของชาวไทย ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติไทย เป็นวันแห่งการขอขมาพระแม่คงคาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย รวมถึงการสะเดาะเคราะห์และขอพรให้ชีวิตพบเจอแต่สิ่งดี ๆ ประเพณีลอยกระทงมีมานานนับพันปี มีการสันนิษฐานว่า เดิมทีเป็นพิธีกรรมของพราหมณ์ เพื่อบูชาพระแม่คงคาและเทพเจ้าทั้งหลาย ต่อมาได้ผสมผสานกับประเพณีทางพระพุทธศาสนา กลายเป็นประเพณีลอยกระทงในปัจจุบัน
วันลอยกระทง 2566 ตรงกับวันไหน?
วันลอยกระทงปีนี้ ตรงกับวันจันทร์ที่ 27 พฤศจิกายน 2566
ประวัติวันลอยกระทง
วันลอยกระทงมีหลักฐานปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กล่าวถึงงานเผาเทียนเล่นไฟ ซึ่งเป็นงานรื่นเริงที่ใหญ่ที่สุดของกรุงสุโขทัย ซึ่งเชื่อกันว่าน่าจะเป็นงานลอยกระทงอย่างแน่นอน
ในสมัยสุโขทัย ประเพณีลอยกระทงเป็นพิธีกรรมทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เพื่อบูชาพระแม่คงคาและเทพเจ้าทั้งหลาย โดยทำกระทงเป็นรูปดอกบัวหรือเรือสำเภา บรรจุด้วยธูปเทียน ดอกไม้ และเครื่องเซ่นไหว้ แล้วลอยไปตามแม่น้ำ เชื่อว่าเป็นการลอยเคราะห์หรือลอยความทุกข์โศกออกไป
ต่อมาในสมัยอยุธยา ประเพณีลอยกระทงได้ผสมผสานกับประเพณีทางพระพุทธศาสนา กลายเป็นประเพณีลอยกระทงในปัจจุบัน โดยมีการลอยกระทงเพื่อบูชารอยพระพุทธบาทที่จังหวัดสระบุรี และบูชาพระบรมสารีริกธาตุที่จังหวัดนครศรีธรรมราช
วันลอยกระทงมีตำนานและที่มาที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับความเชื่อของแต่ละภูมิภาค
ตำนานตามความเชื่อในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู
เชื่อกันว่า วันลอยกระทงเป็นพิธีกรรมเพื่อบูชาพระแม่คงคา ซึ่งเป็นเทพีแห่งสายน้ำ เชื่อว่าพระแม่คงคาเป็นผู้ประทานความอุดมสมบูรณ์ให้กับมนุษย์ ดังนั้นจึงมีการลอยกระทงเพื่อขอขมาพระแม่คงคา และขอให้พระองค์ประทานพรให้ชีวิตพบเจอแต่สิ่งดี ๆ
ตำนานตามความเชื่อในศาสนาพุทธ
เชื่อกันว่า วันลอยกระทงเป็นพิธีกรรมเพื่อบูชารอยพระพุทธบาท ที่ประทับอยู่ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทา ประเทศอินเดีย เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการบูชารอยพระพุทธบาท และเป็นการระลึกถึงคุณงามความดีของพระพุทธเจ้า
ตำนานตามความเชื่อของชาวเหนือ
เชื่อกันว่า วันลอยกระทงเป็นพิธีกรรมเพื่อบูชาพระอุปคุต ซึ่งเป็นพระอรหันต์ที่ปราบพระยามารได้ เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการบูชาพระอุปคุต เพื่อขอพรให้คุ้มครองป้องกันภัยจากสิ่งชั่วร้าย
ตำนานตามความเชื่อของชาวพม่า
เชื่อกันว่า วันลอยกระทงเป็นพิธีกรรมเพื่อบูชาพญานาค ซึ่งเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ที่อาศัยอยู่ในแม่น้ำ เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการบูชาพญานาค เพื่อขอพรให้ชีวิตพบเจอแต่สิ่งดี ๆ
ประเพณีลอยกระทงในปัจจุบัน
ประเพณีลอยกระทงในปัจจุบัน ยังคงรักษาไว้ซึ่งความหมายเดิม ๆ คือการขอขมาพระแม่คงคาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย รวมถึงการสะเดาะเคราะห์และขอพรให้ชีวิตพบเจอแต่สิ่งดี ๆ แต่ได้มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เข้ากับยุคสมัยมากขึ้น กระทงในปัจจุบันมีหลากหลายรูปแบบ ทั้งกระทงดอกไม้ กระทงขนม กระทงเทียน และกระทงกระดาษ โดยกระทงดอกไม้เป็นกระทงแบบดั้งเดิมที่ทำจากดอกบัวหรือใบตอง กระทงขนมเป็นกระทงที่ใส่ขนมและอาหารต่าง ๆ กระทงเทียนเป็นกระทงที่ทำจากเทียน และกระทงกระดาษเป็นกระทงที่ทำจากกระดาษ
นอกจากการลอยกระทงแล้ว ยังมีกิจกรรมอื่น ๆ ที่น่าสนใจในวันลอยกระทง เช่น การประกวดกระทง ขบวนแห่กระทง และการแสดงต่าง ๆ ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นกิจกรรมที่สร้างความสนุกสนานและความสุขให้กับประชาชน
วันลอยกระทงเป็นเทศกาลสำคัญของประเทศไทยที่มีมาอย่างยาวนาน เป็นประเพณีที่สืบทอดกันมารุ่นต่อรุ่น สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของคนไทยได้เป็นอย่างดี
